کاربرد چک ولو یا شیر یکطرفه چیست؟

چک ولو یا شیر یک طرفه چیست ؟

شیر یک طرفه یا چک ولو (Check valve) همانطور که از نام آن مشخص است. ابزاری است که به سیالات این امکان را می دهد. که فقط در یک مسیر مشخص حرکت کنند و از جریان گرفتن عکس آن ها در خط لوله جلوگیری کند.

این نوع شیر از جمله بخش هایی است. که به شکل خودکار کار می کند، به این معنا که هیچ گونه دسته شیر مانندی در بخش بیرونی آن برای بازکردن و بستن شیر وجود ندارد.

انواع شیر یک طرفه

• شیر یک طرفه مدل لولایی (Swing check valve)

شیر های یک طرفه اغلب دارای يک قطعه مسدود ‎کننده صفحه‎ای هستند. كه به لولايی خارج از صفحه سیت (seat) اتصال دارد. و با حركتی شبیه به آونگ مسير عبور سيال را باز يا بسته می‎كند. درپوش و بدنه آن توسط پیچ و مهره به یکدیگر وصل شده اند. آب بندی آن نیز بصورت فلز به غیر فلز انجام میگیرد. برای استفاده از مواد غیرخورنده، مایعات، گاز، بخار در صنعت آب، فاضلاب، نیروگاه و صنایع گوناگون کاربرد دارد.

• شیر یک

  طرفه مدل فشاری (Lift Check Valves)

ساخت و طراحی سیت بسیار مشابه شیرهای کروی است. اجزای این مدل شیر یک طرفه دارای یک پیستون یا کره است که به جای دیسک بکار برده می شود. کره یا پیستون در این شیرها هم بطور کامل در سیت قرار میگیرد و هم به شکل عمودی یا افقی می توانند در خط لوله قرار داده و نصب شوند. نحوه کارکرد آنها بر اساس جاذبه است.

به این شکل که هنگامی که جریان در زیر سیت ایجاد میشود کره را از سیت جدا می کند و سیال از اطراف توپ رد می شود. درصورت توقف یا برگشت جریان سیال، کره یا پیستون به دلیل نیروی جاذبه به پایین می ‏آید، به سیت می چسبد و باعث آب بندی و جلوگیری از بازگشت جریان آب می شود. با توجه به این ساختار و کارکرد این نوع از شیر های یک طرفه، از آنها برای سرویس هایی که جریان، فشار و سرعت در آنها بالا است و ویسکزیته ی سیالات زیاد باشد استفاده می شود.

 

• شير يك طرفه مدل ديسکی (Disk Check Valve)

شير های يک طرفه ديسكی از 4 قسمت تشكيل شده اند:

• بدنه
• مجرابند (ديسک)
• فنر
• نگهدارنده فنر

در شیر یک طرفه دیسکی، مجرابند در جایی كه وجود دارد، با زاويه ای بصورت 90 درجه در جهت مسير سیال حركت می کند و ميزان حركت آن توسط فنری كه در پشت مجرابند قرار دارد كنترل می ‏گردد. بدنه آن به طوری طراحی و ساخته شده است كه دورتادور مجرابند را در بر می گيرد.

شير يک طرفه مدل ديسکی را در جاهایی كه جريان ضربه ای یا پالسی سنگينی در خطوط وجود دارد، نبايد استفاده شود. مثلا نبايد در قسمت خروجی كمپرسور های رفت و برگشتی از اين نوع شير يک طرفه ها استفاده کرد. زیرا ضربات متعدد بر روی مجرابند، می تواند باعث از بين رفتن نگهدارنده فنر شده و در نهایت باعث افزایش متمرکز بر روی فنر گردد و آن را از بين ببرد.

 

• شیر یک طرفه مدل کره‌ای (Sphere Check Valves)

شير يک طرفه مدل کره ای، در دو مدل كره ای عمودی و افقی ساخته و تولید می شوند. در نوع عمودی این مدل شیر، مسير جريان بصورت مستقيم است. اين مدل شير اغلب در موقعیت هایی كه قطع جريان به صورت فوری نیاز است به كار برده می شوند. طرز كار اين نوع شير، به این شکل است كه مسير سيال ورودی يک كره را داخل سيال معلق نگه می دارد و سيال از اطراف آن به اطراف می رود و وقتی كه جريان سيال بر عكس شد، كره مورد نظر در سیت خود می نشیند كه مانع از عبور سيال در جهت ورودی شود. از مزايای کاربرد اين نوع شير يک طرفه، به استفاده از آنها در سيالاتی كه ويسكوزيته آنها بسيار بالا است می توان اشاره نمود.

 

کاربرد چک ولو ها یا شیر های یک طرفه

• پمپ آب

شیر های یک طرفه اغلب پس از انواع پمپ های آب استفاده می شوند. در پمپ های تغذیه یا انژکتور هایی که آب بویلر های بخار را تغذیه می کنند، از شیر های یک طرفه برای جلوگیری از برگشت جریان سیالات استفاده می کنند. شیر های یک طرفه، همچنین در پمپ هایی که آب را برای اسلاید های تامین آب تامین می کنند استفاده می شود.

• پروژه های صنایع مختلف

در صنایع هواپیما و هوافضا، در جاهایی که لرزش، دما و خورندگی سیالات بالا است، از شیر یک طرفه برگشتی استفاده می شود. مثلا، از فضاپیما ها و موشک های پرتاب کننده در جهت سیستم کنترل واکنش و سیستم های کنترل نظارت و سیستم های هیدرولیک هواپیما بکار گرفته میشوند.

هم چنین چک ولو یا شیر یک طرفه، در جاهایی که گاز های گوناگون با هم ترکیب شده و به یک جریان گازی ختم می شوند نیز بکار برده می شوند. شیر یک طرفه بر روی جریان های گاز منحصر بفرد، برای جلوگیری از ترکیب گاز ها به حالت اولیه نصب می شود. مثلا اگر یک سوخت و اکسید کننده، برای حاصل کردن اطمینان از اینکه سیلندر اصلی گاز خالص و غیرقابل اشتعال باقی میماند، استفاده میشود.

• مصارف خانگی

شیر های یک طرفه یا چک ولو ها، در سیستم های گرمایشی خانگی برای جلوگیری از منتقل شدن به صورت عمودی، مخصوصا در ترکیب با تاسیسات حرارتی خورشیدی، که به عنوان ترمزهای گرانشی زمین نیز شناخته می شوند، کاربرد دارند. سیستم‏های جمع آوری آب باران، که در تامین آب اصلی قرار میگیرند، ممکن است باعث نیازمندی به یک یا چند شیر یک طرفه جهت جلوگیری از آلودگی عرضه آب اولیه توسط آب باران را در بر داشته باشند. جک های هیدرولیک نیز برای ایجاد کردن فشار بر روی بالابر های جک، از شیر های یک طرفه استفاده می شود.

 

پیشنهاد مطالعه:

نحوه عملکرد سختی گیر آب